Afzetmarkt voor recyclaat bevorderen
Het duurzaam sluiten van de kunststofkringloop vergt inspanningen van elke schakel in de kunststofketen. Selectieve inzameling van kunststoffen en verwerking tot recyclaten volstaat niet. Er zijn onder meer ook inspanningen nodig om de recyclaten effectief in te zetten als grondstof in nieuwe producten. Ook het Uitvoeringsplan Kunststoffen 2020-2025, zoals goedgekeurd door de Vlaamse regering op 21 februari 2020, bevat acties die bijdragen tot het algemeen aanvaardbaar maken van kunststofrecyclaat als volwaardige grondstof.
Vraag naar kunststofrecyclaten stimuleren via duurzaam aankoopbeleid
Vanuit haar voorbeeldfunctie kan de Vlaamse overheid een stimulans zijn voor het inzetten van kunststofrecyclaten. Via haar duurzaam aankoopbeleid creëert de overheid een hefboom voor producten op basis van kunststofrecyclaten..
Om een beter zicht te krijgen op de potentiële lokale afzetmarkt voor kunststofrecyclaten en meer input te geven aan het duurzaam aankoopbeleid van overheden, ging OVAM na welke kunststofproducten aangekocht en gebruikt worden door overheidsinstellingen. Er werd nagegaan in welke kunststofproducten nu al (deels) recyclaat wordt ingezet en welke product(groep)en in aanmerking komen om (deels) kunststofrecyclaat in te zetten. De focus lag op producten die bij voorkeur door de Vlaamse of Belgische markt worden geproduceerd. De studie leverde een breed scala aan producten op waarin kunststofrecyclaten ingezet kunnen worden, zonder verlies aan kwaliteit. Dit is een inspiratiebron voor bedrijven en overheden die hun aankopen willen verduurzamen door producten in te kopen gemaakt uit kunststofrecyclaten. Als sluitstuk voor de studie is via een case voor buizen onderzocht welke hindernissen in overheidsbestekken de inzet van kunststofrecyclaten nog kunnen beletten. De studie sluit af met enkele aanbevelingen om deze hindernissen te overkomen. Het rapport van deze studie vindt u onder nuttige documenten.
Net omdat Vlaanderen via haar aankoopbeleid een belangrijke hefboom kan zijn voor de inzet van kunststofrecyclaten, voornamelijk in het segment bouw en openbare aanbestedingen, levert de OVAM voorstellen om de afzet te bevorderen in negen concrete bouwtoepassingen. Het zijn bouwtoepassingen die zonder kwaliteitsverlies of technische bezwaren gemaakt kunnen worden uit kunststofrecyclaat. Het gaat over kunststofbuizen, afdekplaten voor kabelgoten, PVC-raamprofielen, zonwering, vloerbekleding, dakbedekking, isolatie, geluidswanden en geotextiel. Er wordt stilgestaan bij de technische, economische, regulerende en organisatorische knelpunten die het inzetten van kunststofrecyclaten bemoeilijken of onmogelijk maken. Specifieke belangstelling gaat naar standaardbestekken en productfiches van de Vlaamse overheid, waarin een grotere aandacht kan gegeven worden aan gebruik van kunststofrecyclaten. Het volledige rapport kan u onder nuttige documenten terugvinden.
Begin 2022 is een studie opgestart die zal leiden tot verdere voorstellen en acties om afzet van kunststofrecyclaat te bevorderen in andere dan bouwtoepassingen. OVAM wil namelijk nog andere sectoren en toepassingen selecteren met belangrijke opportuniteiten voor kunststofrecyclaten. Net als in de vorige studie komen ook hier de knelpunten in beeld die het gebruik van recyclaat in deze kunststofproducten hinderen of verhinderen. Er worden vervolgens oplossingen gezocht om deze knelpunten weg te werken. In deze studie ligt de focus niet enkel op de Vlaamse markt, maar wordt er ook op Europees niveau gekeken.
Vraag stimuleren door gebruik van kunststofrecyclaat op te leggen
Sedert 1 januari 2021 mogen in het Vlaamse gewest enkel nog afvalzakken worden gebruikt die bestaan uit gerecycleerde kunststoffen. Deze bepaling staat in wijziging 7 van VLAREMA die van kracht is sinds 17 juni 2019.
Dit geldt, op een paar uitzonderingen na, voor alle kunststoffen zakken die bedoeld zijn voor de verzameling en inzameling van afval. Dit betekent dat zowel afvalzakken voor huishoudens als afvalzakken voor bedrijven hieraan moeten voldoen.
De minimale hoeveelheid aan gerecycleerde kunststoffen in afvalzakken is vastgelegd op:
- 80% vanaf 1 januari 2021, waarvan minstens de helft bestaat uit gerecycleerde postconsumer kunststoffen;
- 100% vanaf 1 januari 2025, waarvn minstens de helft bestaat uit gerecycleerde postconsumer kunststoffen.
Bestaande voorraden van afvalzakken zonder gerecycleerde kunststoffen, aangekocht vóór 1 januari 2021, kunt u nog gebruiken tot 30 juni 2021.
Voor de volgende toepassingen gelden uitzonderingen:
- Biodegradeerbare afvalzakken bestemd voor groen- of gft-afval;
- Afvalzakken bestemd voor risicohoudend medisch afval, zoals bedoeld in artikel 5.2.3.3 van VLAREMA, en afvalzakken bestemd voor niet-risicohoudend medisch afval, zoals bedoeld in artikel 5.2.3.5 van VLAREMA;
- Afvalzakken bestemd voor asbesthoudende materialen;
- Afvalzakken bestemd bouwpuin.
Hoe is dit gebruiksverbod tot stand gekomen?
Circulaire economie
We werken volop aan de transitie van een lineaire naar een circulaire economie. De verbranding (en dus vernietigen) van materiaal mag niet hoog op de prioriteitenladder van een circulaire economie staan. Het is immers de bedoeling om materialen in de kringloop te houden. Dit is één van de redenen waarom we niet langer accepteren dat nieuwe (virgin/primaire) kunststoffen worden toegepast in zakken die onmiddellijk naar verbranding gaan. We verkiezen gerecycleerde kunststoffen als grondstof voor afvalzakken.
Kunststofafval in Europa
Een toenemend aantal landen, waaronder China en India, is niet langer bereid om zo maar buitenlands kunststofafval te recycleren. Om te vermijden dat andere landen in de regio overspoeld worden met kunststofafval van vaak lage kwaliteit, wordt vanaf 1 januari 2021 de regelgeving op de uitvoer van kunststofafval uit de EU aanzienlijk strikter. Op de Europese markt is er nu reeds een overaanbod van afval van kunststoffolies. En het overaanbod zal nog toenemen, door de strengere regelgeving op de export van kunststofafval. Maar door een verplichte hoeveelheid gerecycleerde kunststoffen op te leggen, zal de marktvraag naar gerecycleerde kunststoffen toenemen, waardoor het overaanbod wordt weggewerkt.
Productnormering is een federale bevoegdheid. Via Vlaamse regelgeving kan dus géén marktverbod worden opgelegd voor producten zonder gerecycleerde kunststoffen. Het materialendecreet voorziet wel de mogelijkheid om maatregelen in te voeren die o.m. het gebruik van bepaalde producten en/of materialen verbieden.
Voor afvalzakken was het reeds geruime tijd duidelijk dat het technisch mogelijk was om kwalitatieve zakken te produceren op basis van gerecycleerde kunststoffen en er waren ook reeds voldoende producenten die afvalzakken op basis van gerecycleerde kunststoffen op de Europese markt brachten. Daarom werd in 2019 beslist om met ingang van 1 januari 2021 een Vlaams verbod in te stellen op het gebruik van afvalzakken zonder gerecycleerde kunststoffen.
Verificatiesysteem voor gerecycleerde kunststoffen en ‘recycled content’
Het gebruik van kunststofrecyclaat in een product is niet meetbaar. Toch is het belangrijk om, bij voorbeeld bij gunning van overheidsopdrachten, te kunnen nagaan of gemaakte claims ook effectief gehaald worden. Het gebruik van recyclaat wordt daarom op indirecte wijze (bv. via audit) bepaald. De Belgian Quality Association (BQA) ontwikkelde hiervoor samen met Centexbel het kwaliteitsborgingssysteem QA-CER. QA-CER biedt zowel garanties op het vlak van recyclaatgehalte als op vlak van kwaliteit van het eindproduct met recyclaat.
Binnen de EU zijn ook nog andere, gelijkaardige, systemen ontwikkeld. Het platform PolyCert Europe voorziet een harmonisatie van de bestaande Europese verificatiesystemen voor recyclaatgehaltes.
Raakvlakken tussen stoffen-, product- en afvalwetgeving
Om kunststofrecyclaten als volwaardige grondstoffen te kunnen inzetten, moeten zij niet alleen de juiste technische eigenschappen hebben, maar moet ook worden aangetoond dat het recyclaat zonder risico voor mens en leefmilieu kan worden ingezet in nieuwe producten.
De discussie afvalstof of grondstof kan, ook voor kunststofstromen, worden uitgeklaard met behulp van de handleiding die de OVAM hiervoor heeft opgemaakt. (hier link leggen naar node 11.1 ; afval als grondstof )
Sommige kunststofstromen bevatten stoffen (additieven) die vroeger perfect legaal werden toegevoegd, maar die ondertussen sterk gereglementeerd of zelfs verboden zijn voor gebruik in nieuwe producten. Om te vermijden dat dergelijke kunststofstromen moeten worden vernietigd, zet de OVAM in op onderzoek naar technologie die toelaat om de geviseerde stoffen uit de kunststoffen te verwijderen. De OVAM participeert hiervoor in twee Europese Horizon 2020 projecten: Remadyl & Creator.
Vaak gestelde vragen rond afvalzakken op basis van gerecycleerde kunststoffen:
Het gebruiksverbod heeft, op een paar uitzonderingen na, betrekking op alle kunststoffen zakken die bedoeld zijn voor de verzameling en inzameling van afval. Dit betekent dat zowel afvalzakken voor huishoudens als afvalzakken voor bedrijven hieraan moeten voldoen.
Voor huishoudens zijn dit bijvoorbeeld de restafvalzakken en pmd-zakken die huis-aan-huis worden opgehaald, maar ook de zakken die worden gebruikt in vuilnisbakken (ook de kleine afvalbakjes in huis). Voor bedrijven zijn het de zakken die in houders en/of bakken doorheen het bedrijf gebruikt worden om afval te verzamelen, maar ook de zakken die gebruikt worden om afvalstoffen zoals restafval, pmd, gebruikte verpakkingsfolies, gebruikt EPS, … in te zamelen voor verwerking.
Op het gebruiksverbod gelden enkel de volgende uitzonderingen:
- Biodegradeerbare afvalzakken bestemd voor groen- of gft-afval;
- Afvalzakken bestemd voor risicohoudend medisch afval, zoals bedoeld in artikel 5.2.3.3 van VLAREMA, en afvalzakken bestemd voor niet-risicohoudend medisch afval, zoals bedoeld in artikel 5.2.3.5 van VLAREMA;
- Afvalzakken bestemd voor asbesthoudende materialen;
- Afvalzakken bestemd voor bouwpuin.
Nee. Het gebruiksverbod is opgenomen in het VLAREMA, een besluit van de Vlaamse regering, en is dus enkel van toepassing in het Vlaamse Gewest.
Het opleggen van een verbod op verkoop valt onder productnormering en dat is een bevoegdheid van de federale overheid. De federale regering heeft nog geen verbod op verkoop van dergelijke zakken ingesteld. Het is dus voor winkeliers niet verboden om nog afvalzakken zonder gerecycleerde kunststoffen te verkopen, maar aangezien de klanten zakken uit primaire kunststoffen niet mogen gebruiken, is het evident dat de winkeliers hun aanbod afstemmen op dit gebruiksverbod.
Spreek de uitbater hier op aan en/of neem contact op met de klantendienst van de keten en wijs hen op het verbod om nog langer afvalzakken zonder gerecycleerde kunststoffen te gebruiken.
Gerecycleerde kunststoffen zijn kunststoffen die na uitval uit een productieproces of na gebruik door een consument werden ingezameld en gerecycleerd. Het recycleren verloopt in verschillende stappen en kan o.m. bestaan uit sorteren, vermalen, wassen, scheiden, drogen, regranuleren, … en heeft tot doel de kunststoffen opnieuw te kunnen inzetten bij de productie van nieuwe goederen.
Met de term postconsumer wordt aangeduid dat de afvalstoffen ontstaan zijn na gebruik bij de consument (kapotte emmers, gebruikte verpakkingen, …). Productie-uitval en snijresten uit een productieproces bij bedrijven zijn dus geen postconsumerafval.
Minstens 40 % van de kunststoffen in de afvalzakken moet afkomstig zijn van gerecycleerde postconsumer kunststoffen.
De volgende schijf van 40% moet bestaan uit gerecycleerde kunststoffen die ofwel afkomstig zijn van postconsumer kunststoffen, ofwel afkomstig zijn van snijresten, productie-uitval, ...
De laatste schijf van 20% mag voorlopig nog bestaan uit primaire kunststoffen, maar het is uiteraard toegestaan om ook hiervoor gerecycleerde kunststoffen te gebruiken.
Soms is dat visueel zichtbaar. Een afvalzak gemaakt van gerecycleerde kunststoffen kan iets ruwer aanvoelen door kleine oneffenheden en/of kan kleurverschillen vertonen. Maar dit is uiteraard geen sluitend bewijs.
De aanwezigheid van gerecycleerde kunststoffen kan enkel sluitend worden aangetoond via een audit bij de bedrijven die de afvalzakken maken. Afvalzakkenproducenten die beweren dat hun zakken gerecycleerde kunststoffen bevatten, moeten dit kunnen aantonen met de nodige certificaten. Hiervoor kunnen de producenten o.m. gebruik maken van de QA-CER certificatie die in Vlaanderen werd ontwikkeld door BQA en Centexbel.
Voor restafvalzakken en PMD-zakken voor huis-aan-huis inzameling hebben de afvalintercommunales en de lokale besturen in hun bestekken en offertevragen voor afvalzakken hiermee al rekening gehouden.
Veel van de afvalzakken zonder gemeentelijk logo, die vrij verkocht worden in de handel, bevatten nu al gerecycleerde kunststoffen. Meestal wordt daar ook openlijk over gecommuniceerd op de verpakking.
Bij normaal gebruik van de afvalzak zal u geen verschil merken. De zakken uit gerecycleerde kunststoffen moeten even sterk zijn als zakken uit niet gerecycleerde kunststoffen.
Naar boven >>
Wat moet ik doen als ik op 1 januari 2021 nog afvalzakken zonder gerecycleerde kunststoffen in voorraad heb?
Hiervoor is een overgangsperiode voorzien. Bestaande voorraden die op 1 januari 2021 reeds in uw bezit zijn, kan u nog gebruiken tot 30 juni 2021.
Team Productketens (kunststoffen)
- Adres
- Stationsstraat 110
2800 Mechelen
Route en bereikbaarheid